Ontwikkeling eigen signatuur

Het afgelopen jaar zwierde ik van de ene tentoonstelling naar de andere, ik reed door prachtige landschappen en bezocht mooie steden. Ondertussen zocht ik naar kunstenaars voor de Art Brut Biënnale. Mijn zoektocht bracht mij naar Zwitserland, de bakermat van de Art Brut waar ik een interessante ontmoeting had met Monika Jagfeld, directrice van het Lagerhaus in St. Gallen. Zij liet mij enthousiast de collectie Outsider en Naïeve kunst zien en daarbij kregen we het natuurlijk over het gebruik van begrippen als Art Brut en Outsider Art.

Ondanks dat het begrip Outsider ruimte biedt aan een diversiteit van kunstuitingen ervaar ik het als een vervelend woord om te gebruiken. Vooral tegenover kunstenaars, omdat de nadruk voor mij teveel op het ‘er niet bij horen’ ligt. Monika Jagfeld was er heel duidelijk over. Zij gebruikt de term niet zozeer voor de kunstenaar zelf als wel voor de situatie waarin deze zich bevindt. Een Outsider beweegt zich niet binnen de wereld van het Kunstbetrieb (kunstbedrijf). Een Insider wel. Dat houdt in dat je als Outsider wel kunstenaar bent maar niet actief deelneemt aan de kunstwereld, met alles wat daarbij hoort zoals de kunstmarkt, een portfolio, website, exposities etc. Volgens Monika’s definitie kan een Outsider zelfs tijdelijk Insider worden en omgekeerd. Het hangt af van hoe vaak en de manier waarop je je binnen het werkveld van de kunst presenteert. Ik ken inmiddels verschillende kunstenaars die graag de sprong van Out naar In zouden willen maken maar daarvoor de gebruiksaanwijzing missen. Maar hoe kom je aan die gebruiksaanwijzing?

In ons land heeft ieder mens het recht om zich persoonlijk te ontwikkelen door middel van onderwijs. Alleen voor Outsiders zoals hierboven beschreven is het volgen van een studie aan een kunstacademie vaak te stressvol en te intensief.
Kunstateliers van zorginstellingen zijn veelal goed uitgerust maar de zorg staat bijna altijd voorop. Kunstenaars die alleen in huis werken, missen vaak de feedback of het gesprek met een collega. Kunstenaars die zich verder willen ontwikkelen, tegen hun eigen grenzen aanlopen en behoefte hebben aan meer, vallen in de huidige situatie tussen de wal en het schip. Vooral voor hen wil de Art Brut Biënnale een pilot starten waarbij geïnteresseerde kunstenaars met een psychiatrische of beperkende problematiek één of twee dagen in de week, twee jaar lang een studie kunnen volgen waarbij de persoonlijke artistieke ontwikkeling voorop staat. De kunstenaar-student krijgt de kans om zijn eigen signatuur en werkwijze te verdiepen o.a. door gesprekken en interactie met collega studenten en kunstdocenten. Het plezier en genoegen om de eigen mogelijkheden te onderzoeken en te verbreden staat centraal. En of het werk dan uiteindelijk In, Out of Brut is, is mijns inziens niet zo belangrijk. Het blijft tenslotte gaan om de ziel van de kunstenaar en de manier waarop deze tot uiting kan komen in het werk.

Elvira van Eijl, curator Art Brut Biënnale

De Art Brut Biënnale 2018 vond plaats van 26 mei t/m 3 juni 2018. www.artbrutbiennale.nl 
Deze column is eerder verschenen in Kunstmagazine pArt.