Kunstpower: de keuze van Marcel van Ool

Power door kunst
Felle kleuren, prachtige lijnen, creatieve uitspattingen: kunst geeft energie. Wat kunst doet met mensen geven wij maar wat graag door. Ter inspiratie in deze periode waarin de wereld er door het coronavirus heel anders uitziet. In dit blog de keuze van Marcel van Ool, kunsthistoricus en werkzaam bij Staatsbosbeheer als senior adviseur landschap en cultuurhistorie.

Hannes Tromp, Krokodil

7m² / Zeven Vierkante Meter

Ooit wilde ik een boek schrijven met die titel: zeven vierkante meter. Daarin zou ik dan alles wat zich afspeelt in mijn tuin –inderdaad piep, met slechts zeven vierkante meter – afzetten tegen wat ik in mijn werk bij Staatsbosbeheer tegenkom. Die organisatie is met een bezit van meer dan 250.000 ha. de grootste terreinbeheerder van Nederland.
Die postzegel en dat grootgrondbezit hebben meer met elkaar te maken dan je misschien zou denken. Dat begint er al mee dat die grote natuur ook beheerd moet worden. Je hebt een ecoloog of een natuurbeheerder snel op de kast als je dat tuinieren noemt. Het is een beetje een gemene opmerking, waar wel een kern van waarheid in zit. Dat heeft alles te maken met wat de Nederlandse natuur ìs.
 

Het is een natuur waarin vooral door toedoen van de mens nogal wat schakels ontbreken, zoals grote roofdieren en grote grazers. Die worden wel al sinds de jaren zeventig van de vorige eeuw geherintroduceerd, maar een compleet natuurlijk systeem, dat bijvoorbeeld zijn aantallen dieren regelt en grote klappen kan opvangen, heb je daar nog niet mee terug. Tel daarbij op dat in ons land praktisch de hele waterhuishouding kunstmatig is ingericht en de vergelijking wordt steeds minder mal.

Maar mij gaat het eigenlijk niet om die vergelijking zoals ik hem hier boven maak. Veel meer ben ik geïnteresseerd in processen die ik in het echte buiten tegenkom en ook in mijn tuin waarneem. Dan merk je dat er maar één natuur is.
In het voorjaar lijkt alles een strijd om het licht. En daarbij wint niet per se de sterkste, maar de best toegeruste; precies wat Darwin in de negentiende eeuw bedoelde met survival of the fittest. Een plant met teer blad dat wel als eerste uitloopt, wint het dan van een die heel robuust zou kunnen worden maar het niet redt in de schaduw van die massa fijne blaadjes van zijn mededinger. In de grote natuur maakt dat niet uit, dan is er wel een andere plek waar ze een kans ziet. Natuur is geen economie waarin men elkaar kapot concurreert.
Sterker nog: in de natuur is voor alles een plek, totdat de mens zich er te veel bemoeit. Dat inzicht is totaal niet nieuw maar begint wel steeds meer door te dringen, evenals het besef dat extreme vormen van ingrijpen zich tegen je keren.

In de bosbouw wisten houtvesters al voor 1900 dat als je alles inzet op één soort boom, dan wordt je onderneming heel kwetsbaar. Een monocultuur heeft bijna geen natuurlijke afweer tegen schadelijke insecten en schimmels en is al helemaal niet bestand tegen storm: alles gaat in één keer om. Het geheim van een gezond bos zit ‘m niet alleen in wat je ziet: verschillende soorten bomen. Het gaat ook om voor het blote oog onzichtbare samenwerkingen onder de grond waar bacteriën, schimmels en tal van kleine diertjes een levensgemeenschap vormen mét de wortelstelsels van de bomen. Zo complex wordt het op mijn zeven vierkante meter niet, maar toch! Ook in mijn tuin zie ik dat waar het wemelt van de regenwormen en pissebedden het plantenleven goed is.
 

Zo’n overdenking past in deze tijd waarin een groot deel van de mensheid noodgedwongen binnen de veiligheid van het eigen verblijf zit. Wie geluk heeft, kan de tuin in. Dat doe ik dan ook en ik maak er een feest van. Met kunst.
Op mijn zeven vierkante meter huist de krokodil die Hannes Tromp maakte. Hannes heeft 18p-syndroom, wat in zijn geval betekent dat affectieve contacten er niet zomaar zijn, dat hij gehoorproblemen heeft en dat de spraak ook minder vlot is. Van de andere kant: hij leerde eerder lezen dan praten. Hij tekent al bijna zijn hele leven. En hij ontdekte klei. Daarmee kan hij zijn binnenwereld een uiterlijke vorm geven. Tromp specialiseerde zich in dierstukken. Wanneer hij in de Oostvaardersplassen of op de Veluwe is geweest, maakt hij runderen en herten. Waar hij de inspiratie voor mijn krokodil vandaan heeft, weet ik niet.
Er zijn ook duistere gedachten als ik naar de krokodil kijk: hoogstwaarschijnlijk als gevolg van ons roekeloos gesjouw met exotische dieren hebben tal van amfibieën in de Nederlandse natuur te lijden van een vreselijke schimmelziekte die hun huid wegvreet. Wéér een voorbeeld van verstoorde samenhang. De les ligt voor het oprapen.
Ik ben geen visionair die weet hoe het allemaal wel moet. Ik kijk naar mijn tuin. En er is dat moment. De bloem zegt: alles is hier en jij leeft nu.  
 

Bevrijdingsdag 2020,
Marcel van Ool

#De keuze van Marcel van Ool

Renee de Neef, 1495, acryl op doek, 40 x 50 cm

Marcel: “Ik weet niets over dit schilderij van Renee de Neef, maar ik zie een dorp, met in het midden de kerk (of is het een kasteel?). Eromheen weiden en akkers. Een landschap zoals ik dat nog net uit mijn jeugd ken, maar dat met de komst van industriële en grootschalige landbouw op veel plekken verdween. Heel veel planten- en diersoorten komen nu alleen maar voor in gebieden die aangewezen zijn als natuurgebied. Misschien is dit schilderij wel in het buitenland gemaakt, maar voor mij is het een droombeeld van hoe mooi het was.”

Marcel van Ool (1970) is kunsthistoricus en werkzaam bij Staatsbosbeheer. Voor die organisatie haalde hij de Britse kunstenaar Andy Goldsworthy naar Nederland en initieerde tal van kunstprojecten. Daarnaast publiceerde hij over de natuur in het werk van Van Ruisdael, Van Gogh en Mondriaan. In 2019 verscheen van zijn hand het jubileumboek ‘120 Jaar Staatsbosbeheer’.  

Foto: Katja van Nus
 

Bekijk ook het Special Arts Bulletin #48 samengesteld door Marcel van Ool:

https://specialarts.mijnpublicatie.online/sab48/
https://specialarts.mijnpublicatie.online/