Onderzoek naar kunst en inclusie

Kunstbeoefening binnen organisaties voor creatieve dagbesteding draagt bij aan het individuele welzijn van kwetsbare mensen. Daarbij kan het gaan om herstel, ontspanning, het aangaan en onderhouden van sociale contacten of manieren om inkomen te verwerven. De vraag blijft echter wat de maatschappelijke waarde is van deze creatieve projecten en op welke manieren kunst van mensen met een beperking kan bijdragen aan sociale inclusie.

De ervaring van professionals in de creatieve dagbesteding is dat er met een andere blik naar de kunst van hun cliënten wordt gekeken. Ze willen de verbindingen met de samenleving en de reguliere kunstwereld sterker maken, maar weten niet precies hoe ze het begrip inclusie moeten vertalen naar concrete acties. Wat kunnen zij doen om de omgeving bij hun kunstzinnige activiteiten te betrekken en het publiek warm te laten lopen voor de kunstwerken of voorstellingen?

Vraagstelling
De centrale vraag in het onderzoek naar kunst en inclusie is tweeledig. Ten eerste is er meer kennis nodig over de manier waarop professionals in creatieve werkplaatsen door middel van kunst kunnen werken aan inclusie van mensen met beperkingen, bijvoorbeeld bij het leggen van een verbinding tussen de kunstenaars en het publiek. Anderzijds gaat het over de manier waarop inclusie van mensen met beperkingen binnen de kunstwereld verbeterd kan worden. Deze vraagstukken staan met elkaar in verbinding, doordat creatieve werkplaatsen aanlopen tegen de onderwaardering van kunst van mensen met een beperking en talentvolle mensen met een beperking tegelijkertijd de weg naar de kunstwereld moeilijk kunnen vinden

In de danswereld bijvoorbeeld is een perfect werkend lichaam een vereiste om op hoog niveau te kunnen dansen. Zijn er misschien andere interessante vormen van bewegen te bedenken die mensen met een lichamelijke beperking niet uitsluiten? Met andere woorden: zouden de kunsten verruimd en verrijkt kunnen worden door meer inclusief te zijn?

Gezamenlijk kennis creëren
Inclusie is een begrip dat voortkomt uit het zogenoemde social model of disability. Niet iemand met een beperking moet zijn best doen om bij de maatschappij te passen, maar de maatschappij zou zodanig inclusief ingericht moeten zijn dat alle mensen aan alle facetten ervan kunnen deelnemen. Dit is een mooi gedachtegoed, maar het betekent dat van de huidige sociale professionals verwacht wordt dat ze werken aan de positie van mensen met een beperking in de maatschappij. Hoe dit precies moet en wanneer inclusie ‘bereikt’ is, blijft echter vaag. Daarnaast verschuiven de doelen ten aanzien van inclusie naarmate inclusie vanzelfsprekender wordt. Dit onderzoek zal worden uitgevoerd door de kennis over wat inclusie is of moet zijn gezamenlijk te creëren in gesprekken met kunstenaars (met of zonder beperking), professionals en deelnemers van creatieve initiatieven.

Samenwerking
Het onderzoek naar inclusie in de kunst is een samenwerkingsproject van de master educatie van de Hogeschool voor de Kunsten Amsterdam, het lectoraat Community Care van de Hogeschool van Amsterdam, Disability Studies in Nederland en zorgorganisaties Nieuw Amstelrade, Stichting Eiwerk en HVO-Querido. Het gaat om een promotieonderzoek, bestaande uit deelprojecten, waarvoor op dit moment nog financiering wordt gezocht.

Nieuwsgierig naar dit onderzoek? Heeft of kent u een best practice die bij dit onderzoek aansluit? Mail dan naar Stefanie van Zal: s.d.van.zal@hva.nl
 

februari 2016