Boekenweek 2019: Hoe kijken dichters naar moeders en vrouwen?

[  ]

Nieuw leven begint
Aankleden
Mijn moeder riep me
De kleine koolmeesjes
Vliegen uit
Zeven jonkies
Eentje treuzelde

hing er half uit
Werd gelokt door zijn moeder
Wist niet dat hij het kon
allemaal weggevlogen

Stephanie van Zanten
uit: DagTaart op de Tafel, blz.66

Stephanie laat ons mooi zien hoe je met een klein plaatje (een nestje koolmezen) een heel leven kunt schetsen. De veelzijdigheid van de moeder staat daarbij centraal.
Eerst is er het nieuwe leven, dat voortkomt uit de moeder.
Dan kleed je je aan (je groeit op) en dan roept moeder je, om er naar te kijken:
‘Kijk naar het leven, kind! Kijk!’
Moeder grijpt vervolgens in als er getreuzeld wordt: ze lokt haar kind de wereld in:
‘Kom maar, je kunt het wel.’
Op de achtergrond hoor je haast de mensenmoeder zoiets roepen als: ‘Kom je naar beneden schat, je moet gaan! Tijd voor de volgende stap!’
En dan, dan zijn ze allemaal uitgevlogen. De mammamissie is geslaagd.

De gelaagdheid in dit gedicht is prachtig: de koolmezenmoeder en de mensenmoeder met alle rollen die ze in een leven spelen lopen bijna in elkaar over.
De uittocht van de koolmezen is onze eigen uittocht. Dit gaat over iedere uittocht, van ieder kind - mens of dier - en dus over de cyclus van het leven. Die koolmezenmoeder moest eens weten…

[  ]

mooi postuur
bij een mooi postuur
is zowel bij een man
als bij een vrouw
alles goed ontwikkeld
goed ontwikkeld geraamte
goed ontwikkeld hoofd
goed ontwikkeld lijf
bij een goed postuur
zijn zowel de inwendige organen

als de uitwendige organen
goed op elkaar afgestemd

Alfredo Haighton
Dag Taart op de Tafel, blz.135

Wat mij natuurlijk bevalt aan dit gedicht is dat man en vrouw gelijk gesteld worden. Er is geen onderscheid, het betreft hier ‘gewoon’ de afstemming van inwendige en uitwendige organen.
Er is bovendien geen speld tussen te krijgen. Wat hier staat is waar.
Alfredo Haighton laat ons zien hoe vorm en inhoud op elkaar inwerken. De zinnen zijn kort, staccato, alsof ze zo van de loopband afkomen. De informatie is feitelijk, informatief. Het is alsof hiereen robot wordt beschreven met de voorwaarden waaronder hij functioneert. Maar waar we het hier over hebben is toch schoonheid. Wie weet zelfs aantrekkingskracht.
Het contrast tussen wat er staat en hoe het er staat (vorm) en waar het over gaat (inhoud) is zo groot dat het je haast aan het twijfelen brengt. Je leest het gedicht nog een keer. En nog eens. En je glimlacht. Het brengt je in contact met waar voor jou schoonheid eigenlijk over gaat.
En precies dat is een hele prestaties, waar veel dichters heel erg hun best op doen!

VERSCHILLENDE SOORTEN ONDERWEG

1. Ik was met mijn moeder naar de Expo geweest
Dat is voor oude mensen en hulpmiddelen
Met de bus, alle mensen in die bus gingen naar de beurs
Het was een Valysbus en als je belt dan vragen ze of je een
hulpmiddel hebt
Mijn moeder heeft een rollator want ze kan niet zo goed
lopen en die neemt ze dan mee
Dan zeggen mensen weleens: U staat in de weg
Ik vind dat niet kunnen
Dat heeft ze gewoon nodig, maar mensen hebben haast
Dan kom ik voor mijn moeder op, dan zeg ik:
Rustig aan mensen, niet iedereen is zo snel onderweg!

2. In een bibliotheekboek met letters ben je ook een beetje
onderweg

3. Soms gaan ik en mijn moeder met de collectebus voor het
Rode Kruis
Dan zijn we ook onderweg
Dan gaan we overal aanbellen en vragen:
Hebt u nog wat geld over voor het Rode Kruis of voor zieke
mensen?
Dan zeggen mensen: Een ogenblikje
En dan geven ze 50 cent of een euro

Bonnita Lovedale
Waar ik Weg Waai, blz 100

Je moeder zorgt lang kosteloos voor je. Maar op een dag draaien de rollen om en zorg jij voor je moeder. Je komt voor haar op, zoals zij voor jou opkwam toen je zogenaamde vriendje je trein afpakte.
Er is ook een fase in je leven dat het gelijk is; jij zorgt een beetje voor je moeder en je moeder zorgt een beetje voor jou. En als dat voldoende in balans is, kun je samen zorgen voor anderen: bijvoorbeeld door te collecteren voor het rode kruis.
Bonnita beschrijft drie soorten van onderweg.Dat doet ze niet alleen letterlijk, maar ook figuurlijk: je reist door bepaalde fases in je leven en verhoud je op verschillende manieren tot je moeder.
Juist de nummertjes - die heel speels wel overeen komen met de verschillende onderweggen, maar niet met de fases - werken goed mee: ineens ga je tellen, ben je je bewust van dat er verschillen zijn, eindes en beginnen en veranderingen.
 

En wat al die zorg voor elkaar waard is? Vijftig cent misschien, of een euro? Of tel je alles wat je krijgt bij elkaar op? 

Inge Raadschelders
Blindschelders & Raadsman

Kunstwerk: Auke Brem, Vrouwen