Kennisartikel: Van wie is de kunst? deel 3

Is het van belang dat de dagbestedingsorganisatie de volledige beschikking krijgt over de werken, dan is een overdracht van auteursrecht het beste en makkelijkste. Dat moet altijd met een zogenaamde onderhandse akte. Dat is niets meer of minder dan een document waarop staat wat er van wie aan wie wordt overgedragen, met een datum en handtekening van beide partijen erbij.
In het geval van deze ‘special artists’ moet vaak de wettelijk vertegenwoordiger meetekenen. De overdracht van het auteursrecht is definitief. Als de maker overlijdt heeft de nieuwe auteursrechthebbende nog 70 jaar het auteursrecht op het werk. Wie de eigenaar is van het fysieke kunstwerk blijft dat natuurlijk houden.

Omdat de overdracht van het auteursrecht definitief is, maakt het dus ook niet uit of de kunstenaar van dagbestedingsorganisatie wisselt of om andere redenen vertrekt.

Overigens kunnen hier uiteraard wel andere afspraken over gemaakt worden. Een mooie manier om bepaalde wensen van bijvoorbeeld de kunstenaars of diens vertegenwoordigers beter in de overeenkomst te verwerken. Kijk daarbij alleen wel uit dat de tekst niet verwarrend kan worden of intern tegenstrijdig wordt, zoals gebeurde in de casus uit het kader. Wat in de overeenkomst zelf staat is dus leidend. Staat daar niks in en is het auteursrecht overgedragen dan is dat voor de eeuwigheid.

Is een ‘special artist’ nu zeer succesvol kunnen de kunstwerken op een gegeven moment voor veel geld worden doorverkocht. Wanneer een kunstenaar nog onbekend is, zijn de werken vaak nog niet veel waard en gaan voor een laag bedrag van de hand. Wordt het werk op een later moment via een professionele partij, zoals een galerie of veilinghuis weer doorverkocht en is het werk veel meer waard geworden, dan heeft de kunstenaar nog recht op een extra vergoeding. Dat noemen we een volgrechtvergoeding. De vergoeding volgt namelijk de (verkoop van) het werk. Deze regeling is pas van toepassing wanneer het werk dus door de eerste of daaropvolgende koper(s) weer wordt doorverkocht met behulp van een professionele partij als tussenpersoon of wanneer het werk in handen is gekomen van een professionele partij en zij het verkopen. Een werk moet minimaal €3000,- opbrengen. Wordt het voor minder verkocht, dan is er nog geen recht op een volgrechtvergoeding voor de maker.

Wordt een kunstwerk alleen verhuurd, voor welk bedrag dan ook, dan geldt het volgrecht niet. Wordt het werk door een particulier verkocht, zonder behulp van een professionele partij, dan geldt het recht ook niet. Het geldt echt alleen maar bij verkoop door of via een professionele partij, vanaf de tweede keer dat het werk verkocht wordt.

Naast het auteursrecht, is er ook nog het eigendomsrecht. Dat is eenvoudigweg zoals we ook andere producten kopen, verkopen, huren of verhuren. Het kunstwerk is dan opeens niet meer anders dan het gemiddelde koffiekopje. Het kost alleen wat meer geld.

Terwijl het auteursrecht gaat over: of er nog een exemplaar gemaakt zou mogen worden en of het exemplaar aan de wereld getoond mag worden, gaat het gewone eigendomsrecht alleen over dat ene fysieke exemplaar. Als er tien exemplaren zijn, omdat dit auteursrechtelijk geregeld is, gaat het eigendomsrecht over de vraag wie de eigenaar van een specifiek exemplaar is of zal worden.

Om onduidelijkheid hierover te voorkomen, is het verstandig om expliciet, schriftelijk, af te spreken wie de eigenaar wordt van de werken die gemaakt worden. Dit is dus een andere afspraak dan wie de auteursrechthebbe zal worden.

Bij de verkoop van een kunstwerk wordt de koper dus wel de nieuwe eigenaar, maar niet de auteursrechthebbende.

Charlotte Meindersma, jurist Charlotte’s Law