Galerie Atelier De Kaai: Ruim twintig jaar dichten en spelen met taal

1. Zorg voor continuïteit. Maak consequent elke week tijd voor het maken van gedichten. Laat je groep een groep worden.Het motto is: “Leer om je heen kijken.” Dat doe je door jezelf kwetsbaar op te stellen; vraag aan de groep waar ze zich aan ergeren of wat je misschien niet goed doet. Laat de groepsleden elkaar ook positieve feedback geven op gedrag dat je stoort. Voor deelnemers: bij conflicten, binnen de groep, los het eerst zelf op, lukt het niet ga dan naar de begeleiding. Als iemand er niets aan kan doen en blijft irriteren, zoek samen met hem/haar een stil plekje.
2. Niemand is in de groep beter dan de ander, iedereen heeft zijn eigen stijl en eigen niveau.
3. De begeleider past niets aan in het werk van de deelnemers, ook al druist het in tegen de poëzieregels.
4. Probeer te observeren waarom de taal eventueel niet op gang komt; er zijn vele oorzaken mogelijk, zoals bijvoorbeeld een trage verwerkingssnelheid. Denk mee en probeer ondersteuning te bieden.
5. Spreek nooit in een kinderachtige taal en geef ook eens een moeilijk thema om over te schrijven.
6. Wanneer je het gedicht of verhaal niet begrijpt, laat de deelnemer het dan uitleggen. Neem daar de tijd voor, vul niet in. Tools: non-verbale communicatie en oplossingsgerichte vragen
7. Belangrijk: breng vooral veel humor, vertrouwen en een goede sfeer.
8. Neem de deelnemers mee naar buiten en laat de buitenwereld in je atelier toe. Doe mee aan uitwisselingsprojecten, sluit aan bij culturele initiatieven en werk samen met hedendaagse kunstenaars.Werk met vrijwilligers die bekwaam zijn op het gebied van taalvaardigheden.

1. Zorg dat het rustig is wanneer je begint. Start met vijf minuten freewriten: alles opschrijven wat in je hoofd komt. Niemand hoeft het te lezen, daarna mag je het weggooien of voor jezelf houden en eventueel gebruiken voor je verhaal/gedicht. Laat iemand uit de groep de tijd bijhouden.
2. Daarna bepaal je in samenspraak met de groep een thema. Bijvoorbeeld Anne Frank; dit is een breed thema waarover veel verschillende informatie te vinden is (zoals jeugdfilms, muziek, geschiedenis, dagboek, enzovoorts).  Andere thema’s zijn bijvoorbeeld Afrika, familie of muziek. Zoek films, lees verhalen en zoek andere gegevens over het onderwerp. Deze fase duurt ongeveer 8 tot tien weken. Zorg vervolgens voor een interessante afsluiting van het thema en bereid deze afsluiting goed voor. Breng bijvoorbeeld een bezoek aan het Anne Frank huis of het Joods Historisch museum. Laat de deelnemers zelf beschrijven wat ze graag willen zien en later beschrijven wat er zo interessant was.
3. Geef na het freewriten de opdracht om een verhaal of gedicht te maken uit het thema.Geef bijvoorbeeld een dagboek en laat de deelnemers er in schrijven, of stel een vraag als ‘Wat zou jij voelen als je moet schuilen?’ Uit een verhaal kun je een gedicht maken door drie of vier woorden te onderstrepen.
4. Sluit de ochtend of middag af door aan elkaar voor te lezen wat hij heeft geschreven. Iedereen kan daarna opmerkingen maken en vragen stellen aan de voorlezer.

Zo hebben we heel wat thema’s behandeld, vaak in samenspraak met de groep. Ook met klassieke muziek, jazz, eigentijdse muziek of Nederlandstalige muziek (bijvoorbeeld Herman van Veen enzovoorts) kun je een thema uitdiepen.

Naast de poëzie-activiteiten spelen we elke woensdagmiddag scrabble en andere woordspelletjes, samen met buitenlandse vrouwen die Nederlands leren. De begeleider is een vrijwilligster uit het onderwijs.

Dit alles is een beschrijving in vogelvlucht, maar heeft natuurlijk veel onderzoek gekost. Dat is geen verloren tijd geweest, integendeel! Meer dan twintig jaar ervaring met dichten en taalspelletjes heeft ons geleerd:

• Dat persoonlijke vorming naar zelfstandigheid bij de taalvorming hoort.
• Dat de groep ontwikkeld is tot een vriendengroep, waarin net als in iedere groep mensen ook conflicten en kwetsbaarheid thuishoren. Maar je weet dat er met respect geluisterd wordt naar jouw verhaal.
• Dat nieuwe instromers op een enkele na mee kunnen, omdat zij veiligheid ervaren in de groep.
• Dat je ervan overtuigd raakt, dat je een mens bent op de wereld die wat betekent. Je weet ook dat geweld 'notdone' is. En onder andere door het werken met buitenlandse vrouwen ervaar je dat andere culturen even waardevol zijn als de onze, ook al hebben mensen er andere gewoonten.
• Dat woordenschat op ieders niveau door de wekelijkse aandacht voor taalvaardigheid enorm groeit. Als iemand die meeloopt met zijn oren zit te klapperen en verbaast zegt ‘Dat die kinderen dat kunnen!’, ervaart de groep dat als heel denigrerend.
• Dat iedereen nu zelfstandig schrijft op zijn eigen niveau. Je bent pas een dichter als niemand in jouw werk (verhaal of gedicht) meeschrijft of het mooier wil maken dan het is.
• We ook zien dat sommige deelnemers de begeleider kunnen vervangen als deze uitvalt. Dat ze daarna een verslag maken om door te geven. Dat de hele groep hen ook vertrouwt.
• Dat men geïnteresseerd is in het stellen van vragen, zelf op zoek gaat naar informatie en initiatief toont.
• Dat de deelnemers minder afhankelijk zijn geworden.

Wie had gedacht, dat vergroten van de woordenschat vanuit verschillende perspectieven jaren later zoveel vruchten afwerpt!

Phia Verstraete, 2017
Phiavers46@gmail.com

Phia ontwikkelde vanaf 1990 tot 2014 Galerie Atelier De Kaai en is voorzitter van Stichting Een nieuwe Wind www.eennieuwewind.nl.